ในยุคที่สิทธิของคนรักร่วมเพศ ยังเป็นเรื่องต้องห้ามในสังคม มีไม่กี่ประเทศที่ประกาศปลดแอก และให้สิทธิเท่าเทียมแก่คนรักร่วมเพศ หนึ่งในนั้นคือ 'สหภาพโซเวียต' (Soviet Union) ในสมัย วลาดิมีร์ เลนิน (Vladimir Lenin) นี่ถือเป็นพัฒนาการทางการเมือง ที่ล้ำหน้าชาติตะวันตกทุกประเทศ ยกเว้นแต่เพียงฝรั่งเศส ซึ่งเคยประกาศแบบเดียวกันมานานแล้ว ตั้งแต่สมัยการปฏิวัติฝรั่งเศส
.
เนื่องจากดินแดนรัสเซียสมัยเหล่าซาร์และซารีนา มักผูกพันกับศาสนจักรออร์ทอดอกซ์อย่างใกล้ชิด 'การรักร่วมเพศ' จึงเป็นบาปมหันต์ในสายตาชาวรัสเซียมายาวนาน ขณะที่กฎห้ามมีเพศสัมพันธ์กับเพศเดียวกัน เริ่มใช้ครั้งแรกในยุคของซาร์ปีเตอร์มหาราช (Peter the Great) ตั้งแต่ต้นศตวรรษที่ 18 รวมถึงกฎห้ามทหารในกองทัพ มีเพศสัมพันธ์กับเพศเดียวกัน ในศตวรรษที่ 19 ซาร์นิโคลัสที่ 1 (Nicholas I) ออกกฎหมายห้ามประชาชนทั่วไป กระทำการรักร่วมเพศ โดยผู้กระทำผิดเรื่องการรักร่วมเพศ จะถูกลงโทษด้วยการส่งตัวไปยังค่ายอันห่างไกลในไซบีเรีย
.
แม้การรักร่วมเพศจะผิดกฎหมาย แต่เป็นที่รับรู้กันว่า พวกเขามีตัวตนทั่วทุกแวดวงสังคม และสิ่งที่มักเกิดขึ้นคือ ประชาชนธรรมดา ที่ถูกพบว่ามีความผิด มักโดนลงโทษหนักกว่าชนชั้นสูง ขณะที่สมาชิกราชวงศ์ ซึ่งถูกพบว่ารักร่วมเพศนั้น แทบไม่ถูกดำเนินคดีเลย นอกจากนี้ ผู้เคร่งศาสนาสมัยก่อนมักมองว่า สาเหตุของการรักร่วมเพศ มาจากศีลธรรมเสื่อมทราม ขณะที่เหล่าแพทย์ในยุคนั้นมักมองว่า เกิดจากความผิดปรกติบางอย่างในสมอง และหาทางบำบัดคนรักร่วมเพศให้ 'หายเป็นปกติ'
.
ช่วงต้นศตวรรษที่ 20 หลังการปฏิวัติที่ล้มเหลวในปี 1905 กระแสสังคมรัสเซียเปลี่ยนไป เมื่อการเรียกร้องสิทธิเท่าเทียมสำหรับสตรีประสบความสำเร็จ กลุ่มต่อมาที่ได้รับความสนใจจากสังคม คือคนรักร่วมเพศ ในยุคนี้เอง ที่กลุ่มคนรักร่วมเพศจำนวนมากเริ่มเปิดเผยตัว นักเขียนเกย์นามว่า มิคาอิล คุซมิน (Mikhail Kuzmin) ได้ออกมาท้าทายรัฐ ด้วยการตีพิมพ์นิยายรักเกย์หลายเล่ม ส่วนนักเขียนเลสเบียนนาม ลิดิยา ซินอฟเยวา-อันนิบาล (Lidiya Zinovyeva-Annibal) ก็ออกนิยายรักเลสเบียนนาม Thirty-three Monsters (สัตว์ประหลาด 33 ตัว) เช่นกัน กระแสสังคมที่เริ่มเปลี่ยน กอปรกับการเรียกร้องความเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้น ทำให้รัฐบาลรัสเซียไม่กล้าลงโทษเต็มที่ เพราะกลัวจะจุดไฟแห่งการปฏิวัติขึ้นอีกครั้ง ขณะที่ความล้มเหลวของระบอบเก่านั้นเกินจะเยียวยา
.
ปี 1917 เกิดการปฏิวัติรัสเซีย (Russian Revolution) ซึ่งเปลี่ยนแปลงประเทศเป็นรัฐสังคมนิยม และมีวลาดิมีร์ เลนิน แห่งพรรคบอลเชวิค (Bolshevik Party) เป็นผู้นำ กลุ่มคนรักร่วมเพศจำนวนมาก ได้ออกมาสนับสนุนการปฏิวัติครั้งนี้ รัฐบาลโซเวียตจึงละเลยกฎหมายลงโทษคนรักร่วมเพศอยู่หลายปี ในที่สุด หลังถูกผลักดันจากคนรักร่วมเพศที่เคยถูกรัฐบาลของซาร์ลงโทษ รัฐบาลโซเวียต จึงประกาศให้การรักร่วมเพศไม่มีความผิดใดๆ ในปี 1922 นั่นทำให้สหภาพโซเวียต เป็นประเทศอันดับ 2 ของโลก ที่ประกาศรับรองสิทธิ์ของกลุ่มคนรักร่วมเพศ ตามหลังรัฐบาลปฏิวัติฝรั่งเศส ที่ยกเลิกบทลงโทษของความสัมพันธ์แบบรักร่วมเพศ (Sodomy) ตั้งแต่ปี 1791 
.
สหภาพโซเวียตช่วงหลังการปฏิวัติ จึงเป็นดินแดนที่ผลิตงานเขียนทางสังคม และวรรณกรรมของกลุ่มรักร่วมเพศเป็นจำนวนมาก แม้จะเกิดสงครามกลางเมืองกับกองทัพขาว ซึ่งนิยมกษัตริย์และมีแนวคิดอนุรักษนิยมก็ตาม
.
แต่เมื่อเลนิน เสียชีวิตลงในปี 1924 ผู้นำคนใหม่ก็ก้าวขึ้นมาคุมอำนาจประเทศอย่างเบ็ดเสร็จ พร้อมกำจัดผู้คนที่เคยร่วมขบวนการกับตน เพื่อรวบอำนาจทั้งหมดไว้เพียงผู้เดียว ชายคนนี้คือ โจเซฟ สตาลิน (Joseph Stalin) แต่กลับกลายเป็นว่า เขาไม่ได้สานต่อแนวคิดของเลนิน และยังมีลักษณะเป็นคนเกลียดกลัวคนรักร่วมเพศ (Homophobia) เขายังมองว่า พฤติกรรมดังกล่าว เป็นผลจากความเสื่อมทรามของสังคมกระฎุมพี (Bourgeois Degeneracy) ทั้งๆ ที่นักปฏิวัติที่เคยต่อสู้เพื่อการเปลี่ยนแปลงในสังคม ต่างมองว่าการรักร่วมเพศ เป็นสภาวะทางธรรมชาติ และมนุษย์ทุกคน ไม่ว่าจะเป็นชนชั้นใด ก็สามารถเป็นใดได้ทั้งนั้น แต่พวกเขา ก็ไม่อาจต้านอำนาจของรัฐบาลใหม่ได้
.
ช่วงปี 1933–1934 รัฐบาลสตาลิน ประกาศให้การรักร่วมเพศเป็นเรื่องผิดอีกครั้ง สิทธิที่คนกลุ่มนี้เคยมี ก็ถูกเบียดเบียนอีกครั้ง เมื่อสหภาพโซเวียตเอาชนะเยอรมนีในสงครามโลกครั้งที่ 2 และแผ่ขยายอิทธิพลไปยังประเทศอื่นๆ แนวคิดเกลียดกลัวคนรักร่วมเพศของสตาลิน ก็แพร่ไปยังประเทศสังคมนิยมต่างๆ ทั่วโลก ไม่ว่าจะกลุ่มประเทศสนธิสัญญาวอร์ซอว์ (Warsaw Pact Countries) จีน เกาหลีเหนือ และคิวบา (ปัจจุบัน รัฐบาลคิวบาหันมาสนับสนุนกลุ่ม LGBT และมีการจัดงานไพรด์ (Pride) เป็นประจำทุกปี)
.
เมื่อสหภาพโซเวียตล้มสลายในปี 1991 รัสเซียกลับไปเชิดชูแนวคิดชาตินิยมกับอนุรักษนิยม และกลายเป็นประเทศที่ล้าหลังที่สุดแห่งหนึ่งในยุโรป ทางด้านสิทธิสตรี และกลุ่มความหลากหลายทางเพศ เหลือเพียงความทรงจำว่า ครั้งหนึ่ง ดินแดนแห่งนี้ เคยเป็นที่พึ่งพิงของกลุ่มคนที่โลกใบนี้ ไม่ยอมรับตัวตนของพวกเขา
.
.
เรื่อง : อันโตนิโอ โฉมชา
ภาพประกอบ : ชุติมณฑน์ ปทาน
.
อ้างอิง

https://www.leftvoice.org/the-decriminalization-of-homosexuality-in-the-ussr-a-milestone-in-the-history-of-sexual-liberation

https://www.marxist.com/bolshevik-decriminalisation-of-homosexuality-intentional-or-oversight.htm

https://publicseminar.org/2018/04/was-homosexuality-illegal-in-communist-europe/